ClassDojo uygulaması ile ilgili cevaplanması gereken sorular-4

ClassDojo yazı dizisinin sonuncusu... 

• Class Dojo, puan sistemiyle kurucuların iddia ettiği gibi geribildirim verip cesaretlendirme mi yapıyor yoksa ödülü kullanıp -beyindeki dopamin salgısını arttırarak- ödüle karşı bağımlılık mı yaratıyor?

• Uygulamanın pazarlaması (ClassDojo, Forbes tarafından Amerikan şirketleri içinde en çok umut vaat eden 99. şirket olarak gösterilmiştir, linki) yapılırken "amaç sadece olumlu davranışı pekiştirmektir" deniyor. O zaman soruyorum sistemde neden olumsuz davranışları cezalandıran eksi puan verme olanağı da tasarlanmış?

• Yine Class Dojo ekibi tarafından yapılan açıklamalarda "dışsal ödül kullanılmıyor" deniyor. Burada kastedilen haftanın en yüksek puan alanına öğretmen tarafından verilen ekstra ödüller, imtiyazlar. Ancak sistemin özündeki öğrenciden puan alma ve öğrenciye puan verme dışsal ödülün/cezanın zaten kendisi değil midir?

• Class Dojo ile + puan alan öne çıkartılırken, - puanda kalan ve yardıma ihtiyaç duyan çocuklar dışlanmış ve etiketlenmiş olmuyor mu?

• Puan almamak ya da eksi puan almak çocukta davranış değişikliğini kısa vadede ortaya çıkarıyor ancak manipule etme gücünü üzerinizde açıkça kullanan, davranışlarınızı siz sormadan, talep etmeden hatta fark etmediğiniz anlarda değerlendirme yetkisini kullanan kişi ile uzun vadede ne kadar sağlıklı, içten bir ilişki kurabilirsiniz?

• Sesli kullanma seçeneğinin olmasının ne gibi olumlu işlevi var? Sınıfta dikkat dağıtıp, konsantre olmuş çocuğun odağını öğrenme eyleminden uzaklaştırıp, dikkatini toplamakta zorlanan çocuğun ise daha çok dağılmasına neden olmuyor mu? Bununla ilgili video linki koyacaktım. Ses çıktığında sınıftaki rahatsız edici, garip ortam çok net görünüyordu. Ancak yazıyı hazırlamam için geçen uzun zaman sonunda linkin Youtube'tan kaldırıldığını gördüm. İşte artık var olmayan videonun linki.

• Çocuğun okula gelmediği günler olduğunda puanının diğerlerinden sırf bu nedenle düşük kalmasının önüne nasıl geçiliyor?

• Çocuklar, "kim kaç puan aldı?" derdine düşerken; özellikle ilkokul ve ortaokul çocuklarının kafasında eğitimin odağı "öğrenme eyleminden" uzaklaşmıyor mu? Yaşanmış orneklerden biliyorum ki yetiskinler bile bu kıyaslanma durumuna takılıp, odagı ogrenmede tutamiyor.

• Topluluk önünde utandırılmaya neden olan bu sistemde, uyumda zorlanan çocuklar için zorlandıkları konunun grup içinde göz önüne çıkartılması çocuğun gururunu zedelemiyor mu? Ayrıca "akran baskısı", "topluluk önünde utandırılma" yöntemiyle davranış değişikliği sağlanmaya çalışılması ne kadar etik? 

• Sınıfta hataların hoş karşılanmayacağını bilmek tüm çocuklar için cesaret kırıcı olmuyor mu? Risk alabilmek öğrenilmesi gereken en önemli becerilerden biriyken davranışlarının sürekli yargılanıp, puanla değerlendirildiği bir sınıfta çocuklar ne kadar risk alabiliyor? 

• Bu sistemle çocuğa ya da veliye ayrıntılı bir geribildirim verilmesi mi yoksa davranışın tek bir puana dönüştürülerek veliye bu bilginin gönderilmesi mi teşvik ediliyor ? Sağlıklı geribildirim vermek bambaska birseydir, puanlamak demek kesinlikle degildir.

• Yönerge takip etme becerisi yeterince gelişmeyen çocukların sürekli ekside kalması durumunu ortaya çıkaran bu yöntem özel durumu olan bu çocuklarda beceri geliştirir mi?

• Sınıf puanı verildiğinde "sınıfın alabileceği toplu puanı düşüren çocuk olmak" (ihtimali bile) çocukların kendilerini rahat ve güvende hissetmelerini engellemiyor mu? 

Yazı dizisinin 1., 2. ve 3. yazıları burada.

Yazı dizisi ilginizi çektiyse, okumak isteyebileceğiniz bazı linkler:

http://larrycuban.wordpress.com/2014/03/15/on-using-and-not-using-classdojo-ideological-differences/

http://exitticket.org/does-technology-make-less-motivated-students/

http://pairadimes.davidtruss.com/classes-of-donkeys

http://worldmag.com/2014/08/teachers_track_student_behavior_with_swipes_and_clicks

http://edsurge.com/n/2014-02-09-when-classroom-culture-conflicts-with-edtech

http://nytimes.com/2014/11/17/technology/privacy-concerns-for-classdojo-and-other-tracking-apps-for-schoolchildren.html?_r=0

http://learningshore.edublogs.org/2012/05/30/class-dojo/

http://theglobeandmail.com/globe-debate/interaction-not-app-taps/article21624887/

http://www.teachingace.com/thinking-about-classroom-dojo-why-not-just-tase-your-kids-instead/

ClassDojo hakkında aile görüşleri

http://gettingsmart.com/2014/08/parents-review-classdojo/

ClassDojo ile ilgili yaşanmış gerçek örnekler-3-

Bu ClassDojo dizisinin 3. yazısı... İlk yazımda uygulamanın ne olduğundan ve çocuklarımızı olumsuz etkileyecek en temel hatasından, ikinci yazımda ise puan tablosunun sınıfa ifşa edilmesinden bahsetmiştim. İlk yazıyı ve ikinci yazıyı buradan okuyabilirsiniz. Bu yazımda yaşanmış örneklerden bahsedeceğim ve dizimin 4. yazısında ise cevaplanması gereken soruları ortaya atıp, daha fazla araştırmak isteyenler için bazı linkler paylaşacağım.  

Çocuk gözünden ClassDojo. Öğretmene yazılmış bir mektup ile ilgili öğretmenin yazısını okuyabilirsiniz.

Mektubun ilk sayfası...

Bir öğretmen arkadaşım bu uygulamayı yetişkin bir grup üzerinde kullandığı bir ders sonunda bu kişilerin "ona puan verdiniz, bana vermediniz" diyerek kendisiyle konuşmak istediklerini ifade etti.

Burada eşitlik, adalet ve tutarlılık kavramlarının önemi ortaya çıkıyor. Örnekten de somut olarak görüyoruz ki ödül kullanımı bu tarz riskleri de beraberinde getiriyor. Öğretmenin sadece öğrenciler arasında değil aynı zamanda bir günden diğer güne kendi değerlendirmelerinde de tutarlı olabilmesi gerekiyor. Bir çocuğa puan verip aynı davranıştan ötürü diğer çocuğa puan vermeyi ihmal etmek ya da her defasında o davranışa puan vermek konusunda hassas olamamak öğrencilerdeki adalet duygusunu zedeler. 

Bir velinin sosyal medya hesabımda serzenişi oldu. 2 senedir bu sistem nedeniyle oğlu için okulla savaş verdiğini ifade eden veli; oğlunun ClassDojo'yu artık "sallamadığını" hatta eksi puanlara düştüğünü "gülerek" söylediğini ifade ediyor. Burada çocuk ya duyarsızlaşmış ya da benlik saygısını korumak için bir savunma mekanizması geliştirmiş. Her iki durumda bir öğretmenin ve velinin istemeyeceği bir sonuç değil midir?

Bir İngilizce öğretmeni girdiği sınıflarda ClassDojo'yu kullanıyor. 400 puan alan sınıfa eğlence günü yapacağını söylüyor. Bir sınıfın kendilerinden yüksek puanda olduğunu öğrenen diğer sınıf, bir gün önce toplanıyor, her öğrencinin 2 kere derste söz alarak günde toplam 100 puan alabileceklerini hesaplıyorlar. Sonuçların açıklanmasından hemen önce uyguladıkları bu planla diğer sınıfı geçmeyi başarıyorlar ve ödülü alıyorlar. 

Öğretmen süreç içerisinde derse ilgileri arttığı için çok mutlu oluyor. Ne zaman ki sınıfın bunu dersin kendisi ilgi çekici olduğu için değil de ödül için yaptığını öğreniyor o zaman hayal kırıklığı yaşadığını ifade ediyor. Burada konunun sadece derste parmak kaldırmak olmadığını görebiliyoruz. Gerçek ilgi ortaya çıkmadığı gibi ClassDojo puanlarıyla verilen ödül yöntemi sürekli kullanıldığında derse karşı bir ilginin oluşma ihtimalini de çocukların ellerinden almış oluyoruz. Eğitimde uzmanlığını yapmış, 15 yıldır okullarda çalışan bir psikolog olarak bu örnekte beni en çok endişelendiren şey de bu.

Bir öğretmen gün sonunda sınıfa "Bugün kurallara uyanlar kimlerdi?" diyor ya da görevlendirilmiş olan çocuklara davranış çizelgesi veriyor. Gün sonunda çizelgeden faydalanarak puanlama yapıyor. Böylece çocuklar sadece öğretmen tarafından değil ayrıca arkadaşları tarafından da yargılanma durumunda kalıyorlar.   

Çocuklar ders/sınıf dışında da habersizce gözlemlenip cep telefonuna indirilmiş olan ClassDojo uygulaması ile anında puanlanabiliyorlar.  

Tüm bunların amacının çocuklara geribildirim vermek olduğu iddia ediliyor. 

Davranıştan sonra puan vermek ödüldür, geribildirim değil. 

Davranıştan sonra puan düşürmek ise cezadır, geribildirim değil. 

Biz sınıflarımızda samimi, destekleyici, kabul edici bir iklim yaratarak risk alan, eleştiren, bağımsız, içten denetimli bireyler yetiştirmek istiyorsak bunun yolu yargılayıcı bir yöntem olan bu tip uygulamaların kullanılması hiç değil. 

Dojo serisinin son yazısında cevaplanması gereken soruları sıralarken aslında uygulamaya ilişkin eleştirilerimi de sıralamış olacağım. 

ClassDojo Puan tablosunun sınıfa ifşa edilmesinin etkileri-2-

Uygulamanın, puan tablosunu sınıfa ifşa etme imkanı sunduğunu ilk yazımda ifade etmiştim. Eksi puanda kalan (tabloda kırmızı ile ifade edilen) çocuklarda bir etiketlenme, utanç duyma, küçük düşme ve "öğrenilmiş çaresizlik" oluşmasına neden olan bu durum çocukların birbirlerini kıyaslamasına da neden olur.

Sınıfa uyum sağlamakta zorlanan, elinden geleni yapan ancak diğerleri kadar başarılı olamayan çocukların ClassDojo puan tablosunda üst seviyelere çıkma ihtimalleri, bu tip sorunlar yaşamayan çocuklara göre oldukça düşük. Bu durum cesaretlendirme değil, çocuğu kaybetmek anlamına gelir ki "eğitimde kaybedilecek tek bir çocuk yoktur" felsefemize bu durum ters düşer.  

ClassDojo negatif puan alınacak davranışları gösteren bir tablo

Çocukların sınıfa, okula, arkadaşlarına uyum sağlaması için onları cezalandırmak (puan düşürmek ya da artı puan vermemek) yerine çocukların sorunlarıyla başa çıkmalarında onlara destek olmamız gerekiyor. O nedenle de diyorum ki ödül ya da ceza vermek yerine; geribildirim verin. 

Davranışların tek bir puana dönüştürülmesi ve bunun ifşası;

• Çocuklar arasında suni bir rekabet ortamı doğuruyor, 
• Birbirlerini etiketlemelerine neden oluyor, 
• Birbirleri arasında hiyerarşik bir yapının oluşmasına neden oluyor,
• Çocukların ve sınıfların birbirlerini kıyaslamasına neden oluyor, 
• Bu kıyaslama sonucunda sınıflar arasında rekabet oluşmasına neden oluyor, 
• Davranış bozukluğu ve hassasiyetleri olan çocukların daha çok öfke duymasına ve hırçınlaşmalarına neden oluyor. 

Puan Tablosu

Çocuklardan şöyle cümleler duyuyoruz:

"Ayşe hep ekside zaten", 

"Bu hafta sınıfın en çok puan alanı yine Ahmet anne" 

"Biliyor musun Ahmet çok akıllı, çünkü Dojo'dan hep en yüksek puanı o alıyor"  

" Zaten Fatma çok konuştuğu için hiçbir zaman rengi yeşil olmuyor ki"

"Anne, Mehmet eksi puan aldığında ağlayıp, bağırmaya başlıyor ve daha çok kızıyor"

ClassDojo'yu kullanan birçok öğretmen yukarıda saydığımız etkilerin farkında ve bu nedenle önlem almak adına farklı kullanım metodları deniyor. Puan düşürmek yerine sadece puan verme yöntemi kullanmak yani sadece ödülü kullanmak ve tabloyu tüm sınıfa ifşa etmemek, ses modunu kapalı kullanmak, öğrenciye değil tüm sınıfa puan vermek gibi yöntemlerle zararı en aza indirmeye gayret eden eğitimciler var. Ancak yukarıda bahsettiğim temel sorun (ödülün rüşvet etkisi, içsel motivasyonun ortaya çıkmasının engellenmesi) devam ettiği sürece, dıştan denetimli çocuklar yetiştirilmeye de devam ediliyor. Puan düşürmekten vazgeçmek ödülün olumsuz etkisini ortadan kaldırmıyor. 

ClassDojo'nun kullanım şekillerinde öğretmenler tarafından değişiklik yapılarak zararın aza indirilmeye çalışılması bu programın ciddi pedagojik sorunları olduğu konusunda velilere bir ipucudur. Kullanım usullerine göre sistem ne kadar olumlu anlamda değiştirilmeye çalışılsa da bu çaba, ClassDojo'nun baştan çocukların gelişimine olumsuz etki yapacak şekilde tasarlanmış olması durumunu değiştirmiyor.

Bir sonraki yazımda Class Dojo kullanan öğretmenlerin, maruz kalan öğrencilerin ve velilerin ifadelerine yer vereceğim.