Birçok eğitimci gibi ben de Finlandiya eğitim sistemini merak eder oldum. Merakımın temel nedeni Fin'li çocukların PİSA sınavında başarılı olmaları değil, asıl sebebi başarının, katı disiplinli, akademik beceri odaklı, rekabetçi, ödev ve ders yüklü bir sistemden gelmiyor olması.
Tek önemsenen değerin "başarı (test puanları)" olduğu sistemler, çocukların çok yönlü gelişmelerini sağlayacak yaklaşımlardan yoksun, akademik beceri odaklı okul ortamları sunuyor. Hiçbir öğrencinin geride
bırakılmadığı, fırsat eşitliğine dayalı bir sistemde, çeşitli alanlarda kendini geliştirebilen, mutlu bireyler
yetiştirmekse eğitim; bırakın diğer alanları akademik odaklı olmasına rağmen akademik becerilerin bile geliştirilemediği sisteme ne diyeceğiz?
Peki Finlandiya'da eğitim nasıl farklı?
Finlandiya'daki bir devlet okulunda çalışan 5.sınıf öğretmeni Tim Walker'ın bloğunu okuyorum. Tim
bloğunda bir Amerika'lı olarak Finlandiya'da yaşadığı 'sınıf (classroom) şokunu' anlatıyor. Tüm ülkede 7.sınıflar haftada 1 saat teori, 2 saat de uygulamadan oluşan toplam 3 saat ev ekonomisi (home economics) dersi almak zorundalar. 8. ve 9.sınıflar ise bu dersi seçmeli olarak alıyorlar. Tim gibi siz de ev ekonomisinin teorisi mi olurmuş diyorsanız; bu derste bütçe planlama, sofra adabı (masa düzeni), sağlıklı beslenme, eneji tasarrufu sağlama yöntemleri gibi konular öğreniliyor. Uygulamada yemek pişiriyor, mutfak temizliyor, bulaşıkları ve önlükleri yıkıyorlar. Ayrıca Tim'in 5.sınıf öğrencileri haftada 4 saatlerini sanat(art), ağaç işleri(woodwork), tekstil(textiles)'e ayırıyorlarken, matematiğe haftada 3 saat zaman ayırıyorlar. 5. sınıfın haftalık 26 saatinin 13 saati sanat, müzik, beden eğitimi, ağaç işleri, tekstil ve yabancı dile ayrılıyor. Finlandiya'da öğrenciler sadece liseyi bitirdikleri yıl sonunda merkezi sistemle hazırlanan teste tabi tutuluyorlar ve Tim'in mesai arkadaşlarına göre bu test ilkokul ve ortaokul eğitimini etkilemiyor.
Tüm bunlara baktığımda gördüğüm, ders programlarının akademik derslerin
ezici baskısından kurtulmuş olduğu, sisteme standart testlerin hakim
olmadığı, dershane mantığından uzak, ilk ve ortaokul seviyesinde günlük
yaşam becerilerine çok önem verildiği oldu. Elbette başarının birçok sebebi
olabilir fakat Fin'li çocukların okulda başarılı olurken aynı zamanda da
mutlu olmaları bu felsefenin sonucu diye düşünüyorum.
Merak ettim ve bizim 5. sınıflarımızın haftalık ders çizelgelerini inceledim. 5.sınıflar haftada 28 saat zorunlu ders görüyorlar. 28 saatin 4 saati beden eğitimi, müzik ve görsel sanatlardan oluşuyor. Tim'in eklediği şekliyle yabancı dili de eklersek 28 saatin 8 saati bu derslere ayrılmış oluyor. Finlandiya'da 26'da 13; bizde 28'de 8. 5.sınıflar zorunlu ders saatlerinin yanısıra 8 saate kadar da seçmeli ders alabiliyorlar. Zorunlu derslerin üzerine 8 seçmeli ders saatinin tamamı eklenecek olursa 5.sınıflar toplamda haftada 36 saat ders görecekler. Bu da günde 7 saate tekabül edecek.
Finlandiya'da blok ders neredeyse hiç yok, dersler 45dk. ve her ders saati arasında 15 dk. teneffüs var. Tim sınıf öğretmeni olarak haftada 24 saat derse giriyor. Tim derslere tek başına girdiğinden daha çok bir öğretmen arkadaşıyla birlikte giriyor. Bu ikinci öğretmen yardımcı niteliğinde. Aynı şekilde Tim de başka öğretmenlerin derslerine yardımcı öğretmen olarak giriyor ve bu program haftalık ders programlarıyla öğretmenlere bildiriliyor. Ayrıca Finlandiya'da öğretmenler Amerika'daki meslektaşlarına göre daha az derse girip, daha çok serbest zamana sahipler ve bu zamanları meslekdaşlarıyla işbirliği, mesleki gelişimleri, ders planlama vb. için kullanıyorlar. Haftada bir de tüm öğretmenler biraraya gelerek toplantı yapıyorlar.
Tim'in kıyaslamalarından öyle anlaşılıyor ki Türk eğitim sistemi bazı açılardan Amerikan eğitim sistemine çok benziyor. Örneğin ben de blok derslerin olmamasına, 15dk.lık tenneffüslere, matematik ve resim,beden, müzik gibi derslerin oranına, öğretmenlerin çalışma saatlerine, iki öğretmenin derse girmelerine, eğitimde günlük yaşam becerilerine verdikleri öneme, sadece lise sonda merkezi bir sınava girmelerine en az Tim kadar şaşırdım. Her iki ülke de sanırım rotayı çocukların sadece başarılı olduğu sistemlere değil, başarılı olmak için mutluluklarını ertelemek zorunda olmadıkları sistemlere çevirmeliler.
